Podczas wakacyjnych półkolonii, na których pracowałam jako wychowawca, miałam przyjemność obserwować grę terenową, która zainspirowała mnie do stworzenia własnej. Grę przeprowadzałam wielokrotnie, najczęściej z uczniami kl. III, ale również z uczniami klas II- VI podczas nocowania w szkole oraz z moimi wychowankami i ich rodzicami na spotkaniu integracyjnym. Gra może być sposobem na utrwalenie i podsumowanie cyklu zajęć czy konkretnego zagadnienia. Zadania, które moglibyśmy rozwiązać w szkolnych ławkach, utrwalając części mowy, ortografię czy omawiając lekturę, możemy przenieść do naszej gry. Podniesiemy w ten sposób atrakcyjność zajęć, zmotywujemy uczniów do działania. Gra jest dobrą okazją do kształtowania współpracy i komunikacji, a zadania możemy dobrać tak, by rozwijać również myślenie problemowe czy kreatywność. Gra aktywuje uczniów, nie nauczyciela, ten napracuje się wcześniej. Podczas samej rozgrywki nauczyciel może monitorować pracę uczniów, a w razie potrzeby udzielać wskazówek czy pomocy. Formuła gry jest bardzo uniwersalna, można ją przeprowadzić z uczniami w różnych grupach wiekowych, nie tylko na zewnątrz, ale również w przestrzeni szkolnej, choćby na korytarzu (tak przeprowadziłam lekcję otwartą dla p. dyrektor i innych nauczycieli). Jednocześnie za każdym razem gra może i powinna wyglądać inaczej, zmieniamy zadania, skład zespołów hasła, cel. Przygotowania: Teren Zastanówmy się, gdzie moglibyśmy w bezpieczny sposób przeprowadzić grę. Teren powinien być dokładnie określony i mieć łatwo dostrzegalne granice np. plac zabaw, teren przy szkole, pobliski las, korytarz szkolny z salą. Na tym terenie przed rozpoczęciem gry należy umieścić kartki z hasłami, których będą szukać uczestnicy i o których jest mowa poniżej. Drzewa, konstrukcje na placu zabaw, ściany budynków mogą być miejscem przyczepienia kartek. Ciekawie jest umieszczać je w nieoczywistych miejscach, ale tak, aby nie przesadzić z trudnością, ponieważ to może zniechęcić małych poszukiwaczy. Miejsce gry ma też istotny wpływ na formę zadań. Jeśli zdecydujemy się na pracę w przestrzeni szkolnej możemy stworzyć zadania z użyciem narzędzi TIK czy wykorzystać rekwizyty, których z różnych względów nie wyniesiemy do lasu. Kiedy natomiast wyjdziemy na zewnątrz, możemy wykorzystać naturalne materiały przyrodnicze, mieć większą swobodę, nie kończyć gry przed dzwonkiem na przerwę, czy nie martwić się, że uczniowie w ferworze gry będą zbyt głośno biegać i przeszkadzać innym klasom podczas lekcji. Dodatkowo, jeśli wybierzemy się do lasu to mamy do dyspozycji większą przestrzeń, czego konsekwencją będzie większa dawka ruchu. Kolejnym walorem naszej zabawy będzie obcowanie z przyrodą oraz dotlenienie organizmu. Zadania Liczba zadań powinna uwzględniać takie czynniki jak czas, który chcemy przeznaczyć na całą grę, wiek uczestników i ich wytrwałość oraz złożoność zadań. Uważam, że po raz pierwszy lepiej, aby pojedyncze zadania nie wymagały zbyt wiele czasu, dotyczy to szczególnie młodszych uczniów. Zamiast dużego zadania lepiej zrobić kilka mniejszych, gra jest wtedy bardziej dynamiczna, uczestnicy szybciej osiągają sukces, co motywuje do dalszego działania. Najłatwiej przygotować takie same zadania dla wszystkich grup i wydawać je po kolei. Ja jednak numerowałam zadania i wydawałam je zgodnie z odnalezionym przez grupę numerem z kartki z hasłem. Jeśli nasze zadania wymagają dodatkowych materiałów czy przyborów to warto przygotować takie pakiety np. w woreczkach, w których wraz z poleceniem umieścimy potrzebne rzeczy. Innym sposobem jest włożenie poleceń do kopert, a materiałów do zbiorowego kosza, który będzie do dyspozycji uczniów. W terenie, to zazwyczaj ja wręczałam grupom zadania, podczas gry w szkole, uczniowie po prawidłowym podaniu numeru i hasła, sami zdejmowali kopertę z zadaniem z tablicy magnetycznej, dzięki czemu wszyscy widzieliśmy, ile zadań zostało do końca gry. Karteczki Kartki, na których zapisujemy numer i hasło, na przykład 1 kropka, 2 próbowanie, 3 wytrwałość itp. (myślę, że warto, aby hasła były dopasowane tematycznie do zagadnień, które chcemy realizować podczas gry, czasami mogą być też wskazówką do zadania. Hasła podane wyżej dotyczyły Dnia Kropki). Tych kartek powinno być tyle, ile zadań (chyba, że pokusimy się o kartki – zmyłki). Umieszczamy je w nieoczywistych miejscach na wyznaczonym terenie gry, oczywiście przed przybyciem uczestników, ponieważ jak wspomniałam wyżej, zadaniem grup będzie ich odnalezienie. Kartki te, nie będą zdejmowane przez uczniów w trakcie gry, więc należy je przymocować w dość trwały sposób np. za pomocą pinezki, taśmy dwustronnej czy sznurka. Cel Gra powinna mieć cel, do którego będą dążyć drużyny. Może to być zdobycie kodu do kłódki z szyfrem od skrytki, w którym coś ukryjemy, jako nagrodę lub „zaciekawiacz” do następnych zajęć. Pytanie czy to będzie jedna skrzynka, którą otworzy drużyna zwycięska czy wszystkie drużyny będą musiały zdobyć część wspólnego kodu. Może to być również ułożenie układanki, ze zdobytych elementów lub też po prostu wykonanie wszystkich zadań lub jak najwięcej z nich, w określonym czasie. Nagrody Za każde rozwiązanie zadania, grupa może otrzymywać element układanki (obrazka, zadania, zagadki), część kodu, żeton lub po prostu zaznaczać rozwiązanie zadania na stworzonej tablicy wyników. Jeśli zdecydujemy się na kod, może on otwierać skrzynkę zamkniętą na kłódkę z szyfrem, w której umieścimy nagrodę. Możliwości jest dużo i wiele zależy od naszej kreatywności. Realizacja: Przed przystąpieniem do gry, klasę dzielimy na zespoły, które nie powinny być zbyt liczne, tak aby każdy miał możliwość aktywnie uczestniczyć w rozwiązywaniu zadań. Jak dzielić na zespoły? Jest to jeden z pierwszych elementów gry, więc warto, aby on również był atrakcyjny. Zespoły możemy oznaczyć np. kolorowymi naklejkami, opaskami na rękę czy szarfami. Zasady: Na danym terenie rozmieszczone zostały kartki z numerem i hasłem (przy pierwszej rozgrywce możemy pokazać uczestnikom kartkę demonstracyjną, ale nie jest to konieczne). Należy zwrócić szczególną uwagę, że podczas gry nie zdejmujemy tych karteczek, ponieważ gra się nie uda. Zadaniem uczestników jest znalezienie takiej kartki (na początek tylko jednej) zapamiętanie numeru i hasła oraz jak najszybsze udanie się całą drużyną do wyznaczonego miejsca, gdzie czeka prowadzący, czyli nauczyciel. Jeśli wszyscy uczestnicy drużyny stawią się i podadzą prawidłowy numer i hasło, otrzymują zadanie. Kiedy uczniowie rozwiążą zadanie prawidłowo, to w zależności od wcześniejszych ustaleń, dostają element układanki, część hasła, czy po prostu zaznaczają wykonanie zadania na tablicy. Po czym drużyna może udać się na poszukiwanie kolejnej karteczki z numerem i hasłem. Nadal obowiązuje zasada przybywania do prowadzącego całą drużyną. Na początku może to być trudne, ale z moich doświadczeń wynika, że po pewnym czasie drużyna się mobilizuje, ponieważ, jeśli nie docierała w komplecie, nie przyjmowałam hasła. Gra toczy się dalej w taki sam sposób. Jeśli mamy liczną klasę i grup jest dużo, możemy się spodziewać, że wszyscy na raz będą chcieli powiedzieć hasła i otrzymać zadanie, w takich sytuacjach prosimy o ustawianie się w kolejce . Jeśli mamy możliwość poproszenia innego nauczyciela, bądź starszego ucznia o pomoc w przeprowadzeniu gry , warto z takiego wsparcia skorzystać. Grę można modyfikować, dostosowując ją do własnych potrzeb oraz potrzeb swoich uczniów. Z czasem, można wprowadzać np. zadania o różnej trudności i punktacji, wtedy grupa decyduje czy lepiej jest rozwiązać zadania łatwiejsze, ale o mniejszej liczbie punktów (elementów układanki, żetonów), czy jednak podjąć ryzyko i spróbować zadania trudniejszego, choć moim zadaniem sama próba powinna być również nagrodzona. Częścią gry jest rywalizacja, można ją jednak minimalizować. Odkąd zaczęłam praktykować tę formę zajęć , staram się to czynić, aby bardziej skupiać się na współpracy niż rywalizacji. Zamiast za cel gry obierać jak najszybsze rozwiązanie zadań, gdzie zwycięży tylko jedna drużyna, przygotujmy „nagrody” dla każdego zespołu, które będą zdobyte we właściwym dla każdej grupy czasie. Do wspólnej nagrody mogą dążyć wszystkie drużyny po złączeniu zdobytych elementów układanki czy szyfru. Możemy również zachęcić do udzielania wsparcia innym drużynom przez grupy, które wcześniej skończyły zadania, jeśli oczywiście na taką pomoc się zgodzą. Informacje zwrotne od moich uczniów na temat gry są bardzo pozytywne. Zazwyczaj ich ulubionym elementem jest szukanie kartek z hasłami i wykonywanie zadań w terenie. Mnie najbardziej cieszy ich zaangażowanie, to, że większość z nich traktuje te zajęcia właśnie jako grę, zabawę, a nie lekcję.